Cumbia Colombiana / Μάνος
Καλοκαίρι + θάλασσα + μουσική = Samba? Salsa? Reggae?
Προτιμώ: Cumbia Colombiana! Βάλτε το στο αμάξι και απολαύστε μία καλοκαιρινή διαδρομή στις πανέμορφες ακτογραμμές της Ελλάδας και θα με θυμηθείτε:
Cumbia και σχολές χορού 80-90’s
Πρέπει να ήταν γύρω πριν το 2000 όπου βρέθηκα σε ένα πάρτυ μίας σχολής χορού σε έναν υπόγειο χώρο της περιοχής του Χίλτον. Ντισκόμπαλες, black light, οι περισσότεροι χορευτές 55 και άνω που έδειχναν να είχαν λιώσει τα παπούτσια τους την εποχή του Τραβόλτα. Σε αυτό το παρακμιακό περιβάλλον ξαφνικά ο DJ (ο Θεός να τον κάνει, ένας που έβαζε τραγούδι, παρατούσε την κονσόλα και χόρευε και τούμπαλιν) λέει στο μικρόφωνο: Cumbia! και βλέπω ζευγάρια να χορεύουν έναν άγνωστο σε μένα χορό με μια μουσική που δεν ταιριάζει στην γλυκύτητα με κανέναν Latin χορό.
Ο χορός Cumbia διδασκόταν στις σχολές χορού κατά την πολύ μεγάλη άνθησή τους, μετά το 1987, όπου η ταινία Dirty Dancing έστειλε όλους τους Έλληνες στις σχολές Gene Kelly να μάθουν να χορεύουν Mambo στους ρυθμούς του: The time of my life (σημειωτέον το τραγούδι πήρε Oscar!), το οποίο χόρευε ο Patrick Swayze και φαντασιωνόντουσαν όλα τα “άσχημα” κορίτσια ότι χόρευαν μαζί του. Για την ιστορία αξίζει κάποιος να αγοράσει το soundtrack για τα oldies rhythm’n’blues και rock τραγούδια του
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 όπου ξαφνικά η pop Latin των Rick Martin, Marc Anthony και Jennifer Lopez (μακριά από εμάς…) και λίγο αργότερα του Carlos Santana (καλός αν και το παράκανε με την pop) μετατόπισε το ενδιαφέρον για χορό προς έναν πιο δυτικό Latin ήχο εντάσσοντας ηλεκτρικές κιθάρες και ντραμς (πχ Smooth) κτλ. Η Cumbia στην Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας του 90 που έπαψαν να υπάρχουν disco και τέτοιου τύπου σχολές χορού εξαφανίστηκε.
Πολλά χρόνια μετά (κάπου το 2015) βρέθηκα στο latin club Fuego στην Νέα Σμύρνη όπου είναι ένα χωνευτήρι latin μουσικής από όλο τον κόσμο, ξέφρενου Latin και όχι τυποποιημένου χορού. Εκεί στα στημένα των σχολών χορού στυλ So you think you can dance? έπεφταν γελάκια και γιούχα. Κοντά στο κλείσιμο του μαγαζιού τα χαράματα, συνειδητοποιώ ότι οι DJ με τους χορευτές, τους μπαρίστες και τις γκαρσόνες θα παίξουν και θα χορέψουν για πάρτη τους. Βάζουν λοιπόν παραδοσιακά κομμάτια cumbia στην σειρά και αρχίζουν να χορεύουν αργά, ερωτικά και όχι ξέφρενα όπως έκαναν πριν με διάφορα pop latin, κουβανέζικα ή reggaeton κομμάτια. Έμαθα ευθύς αμέσως ότι το μισό προσωπικό του μαγαζιού είναι Κολομβιανοί και είναι η μουσική και ο χορός της πατρίδας τους, οπότε φέρονται με σεβασμό χορεύοντας σαν τους προγόνους τους.
Η Cumbia με κέντρισε ίσως περισσότερο από όλες τις άλλες μουσικές Latin (αν και ροκάς) γιατί παθαίνω το εξής που μου το έχουν περιγράψει και άλλοι: Αν βάλεις έναν μη φανατικό της Latin μουσικής σε ένα Latin μαγαζί που παίζει πχ Κουβανέζικη μουσική (salsa κλπ) συμβαίνει το εξής παράξενο: στην 1η ώρα είναι κατενθουσιασμένος, στην 2η περνάει πολύ καλά, στην 3η αρχίζει να βαριέται, στην 4η λέει καλά δεν το αλλάζουν λίγο; Και στο τέλος να φεύγει λέγοντας: μάλλον δε θα ξαναπάω, είναι επαναλαμβανόμενο, βαρετό, πλάκα έχει, το είδαμε τελείωσε. Για ένα περίεργο λόγο αν βρεις όμως συλλογή cumbia διάρκειας 2 ωρών στο Youtube (προτείνω το: Various Artists – Cumbia Cumbia 1 & 2 (Full Album)), ναι μεν η βάση του ρυθμού της Cumbia είναι ίδια (μία μίξη bossa nova, samba, reggae με πνευστά, ακορντεόν, ελαφρά τύμπανα), αλλά είναι κάθε άλλο παρά βαρετή. Συνεχίζεις να ακούς χωρίς να κουράζεσαι και διακρίνεις τα τραγούδια μεταξύ τους, πράγμα σπάνιο ιδίως για την Latin μουσική.
Colombia = Triculture costeno
Κάνοντας έρευνα σε βάθος για την μουσική των Κολομβιανών εκπλήσσεται κανείς από την σημασία της cumbia για την Κολομβία. Η cumbia είναι μία μίξη τριών παραδόσεων στην οποία πατάει όλη η Χώρα και αποκαλείται: triculture costeno, δηλαδή παράδοση τριπλής ωκεάνιας ακτής (costeno = coast – η Κολομβία έχει ακτές στον Ειρηνικό, τον Ατλαντικό και την Καραϊβική) η οποία αποτελεί μίγμα τριών παραδόσεων: (1) Amerindian, (2) Spanish, (3) African.
(1) Amerindian (American+Indian) των γηγενών Αμερικανών Ινδιάνων της περιοχής της Κολομβίας της πλευράς του Ειρηνικού (άλλωστε μέχρι κάποια εποχή χόρευαν cumbia κρατώντας κεριά στα χέρια τους, το οποίο αποτελεί πολύ παλαιό ινδιάνικο έθιμο (ίσως το έχετε δει σε ταινίες με Ινδιάνους)
(2) αφρικανικών ακουσμάτων, κυρίως ως προς τα κρουστά τα οποία παίζονται σαν να χαϊδεύονται και όχι με τη δύναμη του καρπού όπως στην Αφρική και
(3) ισπανικών επιρροών με την μορφή της κλασικής μουσικής της ανατολικής ακτής της Κολομβίας της πλευράς του Ατλαντικού (Καρθαγένη), εντάσσοντας όργανα όπως το ακορντεόν και το κλαρινέτο.
Το κλαρινέτο ιδίως, το γνωστό μας κλαρίνο, χρησιμοποιείται στην μουσικής της Κολομβίας πολύ πριν το χρησιμοποιήσουμε στην Ελλάδα στην παραδοσιακή βουκολική μας μουσική.
Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Κολομβίας μάλιστα αποκαλείται: Los Cafeteros (δηλαδή οι καλλιεργητές καφέ – έχει την πλάκα του, μπορούμε να πούμε την Εθνική Ελλάδος: οι Ελαιοπαραγωγοί; ή οι Φετοπαραγωγοί;) ή La Tricolor (οι τρίχρωμοι όπως είναι και η σημαία τους – δεν καλούνται μόνο οι Γάλλοι Τρικολόρ). Γενικά ο αριθμός 3 χαρακτηρίζει πολλές ιδιότητες των Κολομβιανών. Τρεις θάλασσες, τρεις ακτές, τρεις επαρχίες, τρεις παραδόσεις (κουλτούρες), τρία χρώματα.
Γνωστότερο κομμάτι Cumbia εκτός λατινικής Αμερικής αλλά και στην Ελλάδα θεωρείται το “La Colegiala” που τα Ημισκούμπρια ανέδειξαν στο δικό τους κομμάτι “στην Ντισκοτέκ” (άλλη μία απόδειξη ότι οι disco στα 80-90’s έπαιζαν Cumbia φουλ):
Όμως εντός της Καραϊβικής το γνωστότερο κομμάτι cumbia είναι το Cumbia Sombre el mar από τον Κολομβιανό τραγουδιστή/τραγουδοποιό Rafael Mejia Romani το οποίο γράφτηκε το 1962 και παραμένει απολαυστικά δροσιστικά καλοκαιρινό μέχρι σήμερα (στην αρχή του άρθρου είχαμε τη rock-jazz διασκευή από τους Aldakan):
Άποψή μου είναι ότι η “ρίζα” του Reggaeton που έχει κατακτήσει μουσικά τον πλανήτη (το Despacito ας πούμε έχει το απόλυτο ρεκόρ: 8,16 δισεκατομμύρια views στο Youtube!), πρέπει να αναζητηθεί στην Cumbia Colombiana και όχι σε άλλα είδη όπως υποστηρίζουν οι περισσότεροι ερευνητές της μουσικής λανθασμένα. Πολλοί θεωρούν ότι το Puerto Rico είναι η πατρίδα του Reggaeton με εκπροσώπους: Jennifer Lopez, Ricky Martin, Dandy Yankee, Marc Anthony, J Balvin (αν και Κολομβιανός) κα στο οποίο η Shakira, αν και Κολομβιανή συνέχισε στα βήματα των Πορτορικάνων, προσθέτωντας ανατολίτικες επιρροές (belly dance κλπ) απομακρυνόμενη όμως από την μουσική παράδοση της χώρας της. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει παρθενογέννεση στην μουσική, δεν είναι νέος ρυθμός το Reggaeton και δεν είναι ένα νέο αποτέλεσμα μίξης hip-hop, caribbean και Latin America όπως υποστηρίζει η Wikipedia.
Το δημοφιλέστερα Reggaeton τραγούδια στην ιστορία (Despacito/Bailando) είναι “αντιγραφή” ενός τραγουδιού Cumbia Colombiana;
Δημοφιλέστερο τραγούδι στην ιστορία θεωρείται το Despacito των Luis Fonsi & Daddy Yankee (8,16 δις στο Youtube) το οποίο έχει κατηγορηθεί ότι μοιάζει υπερβολικά με το Bailando των Enrique Inglesias & Gente de Zona (3,5 δις views στο Youtube). Στην πραγματικότητα στα μέρη που συνεισφέρουν οι Πορτορικάνοι (Daddy Yankee και Gente de Zona αντίστοιχα) θεωρώ είναι ξεπατικωτούρα του κομματιού Cumbia del monde από τους Pedro Laza y sus Pelayeros από την Καρθαγένη της Κολομβίας. Το κομμάτι είναι του 1952 !!! Ο Pedro Laza γεννήθηκε το 1907, είναι 50 χρόνια πεθαμένος, η Κολομβία δεν είναι σε καμία σοβαρή διπλωματική συμφωνία με δυτικές χώρες, οπότε πάνε περίπατο τα πνευματικά δικαιώματα για τους κληρονόμους του (μεταξύ μας ίσως δεν το έχουν πάρει είδηση – μιλάμε για κομμάτι που δεν έγινε ποτέ hit). Για την ιστορία στο κομμάτι παίζει 25μελής ορχήστρα, έχει φλάουτα, τρομπέτες, κλαρινέτα, βιολιά, πιάνο, ήχους ζούγκλας κα:
Αυτό που υποστηρίζω είναι ότι το δημοφιλέστερο είδος μουσικής σήμερα από το Πουέρτο Ρίκο (Reggaeton) είναι μία έξυπνη δυτικού τύπου μετεξέλιξη (μήπως υποβάθμιση;) της Κολομβιανής Cumbia, ενός είδους που έχει σχεδόν εξαφανιστεί στην Ευρώπη και αποτελεί ένα κράμα πολιτισμών (αποκιακρατικός ισπανικός, δυτικοευρωπαϊκός, ινδιάνικος, λατινοαμερικάνικος), ακτών (Καρθαγένη, Καραϊβική), ωκεανών (Ειρηνικός, Ατλαντικός και Καραϊβικής), μουσικών οργάνων (κλαρινέτο/κλαρίνο, cumbalas, ακορντεόν, πιάνου, κιθάρας, βιολιού, φλάουτου, τρομπέτας), όλα πολύ διαφορετικά αλλά τόσο ταιριαστά. Γενικά η μουσική της Κολομβίας είναι ένα πράγμα πολύ μπερδεμένο και παρεξηγημένο, όπως είναι και η ίδια η χώρα ηθικά, πολιτισμικά, πολιτικά, ποδοσφαιρικά.
Ελπίζω να με συγχωρέσει ο Χόρχε για το μουσικό διάλειμμα από τη ροκ, αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι δεν ήταν μόνο ροκάς αλλά μουσικόφιλος. Άκουγε άλλωστε με την ίδια ευκολία και αγάπη folk, funk, soul, blues και rhythm’n’blues και δεν είχε παρωπίδες. Αν είχαμε καιρό (που δυστυχώς δεν είχαμε) θα ανταλλάσαμε ακούσματα και πιστεύω θα διευρύναμε τους ορίζοντες μας και οι δύο.
Πηγές:
Kuss, M (2007). Music in Latin America and the Caribbean: An Encyclopedic History. Volume 2: Performing the Caribbean Experience. University of Texas Press. https://utpress.utexas.edu/9780292709515/#:~:text=Taking%20a%20sociocultural%20and%20human,met%20and%20mixed%20in%20the
Vila, P. & L’Hoeste H.F. (2013). Cumbia!: Scenes of a Migrant Latin American Music Genre. Duke University Press
https://doi.org/10.2307/j.ctv11314nd
