Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΜΑΘΑ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ
Pearl Harbor,O’ahu-Hawaiian Islands,07/12/1941
ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ,ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ,ΜΑΖΙ ΜΕ ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ-ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗ-ΛΑΤΡΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Το ίδιο το γεγονός είναι λίγο ως πολύ γνωστό.Στις 7 Δεκεμβρίου του 1941 και ώρα 07:48 το πρωΐ τοπική ώρα,353 αεροπλάνα (καταδιωκτικά,βομβαρδιστικά και τορπιλλοπλάνα) τα οποία απογειώθηκαν από έξι αεροπλανοφόρα (Kaga,Akagi,Soryu,Hiryu,Zuikaku,Shokaku,συνοδευόμενα από έναν πανίσχυρο στόλο) και οργανωμένα σε δύο αλεπάλληλα κύματα,σάρωσαν τον αμερικανικό στόλο του Ειρηνικού,ο οποίος ναυλοχούσε εκεί,με αποτέλεσμα τη βύθιση πέντε θωρηκτών,τις σοβαρές βλάβες σε άλλα τέσσερα,την καταστροφή εννέα ακόμα πλοίων διαφόρων τύπων,ενώ καταστράφηκαν πάνω από τριακόσια αεροπλάνα στο έδαφος η στον αέρα με μεγάλο μέρος των εγκαταστάσεων του ναυστάθμου και του παρακείμενου αεροδρομίου (Hickam Field) να γίνονται παρανάλωμα του πυρός.Οι ανθρώπινες απώλειες από την αμερικανική πλευρά (στρατιωτικοί και πολίτες) άγγιξαν τους 3.000 νεκρούς και τους 1.200 τραυματίες.Τώρα από την ιαπωνική πλευρά καταρρίφθηκαν 29 αεροσκάφη,με 74 να επιστρέφουν λαβωμένα,ενώ τέσσερα υποβρύχια-νάνοι βυθίστηκαν και άλλο ένα αιχμαλωτίστηκε,με εξηντατέσσερεις ιπταμένους να χάνουν τη ζωή τους.Ο απολογισμός δείχνει μία περιφανή νίκη του αυτοκρατορικού ναυτικού και,από μία άποψη έτσι είναι,όμως τα γεγονότα έχουν πάντοτε δύο όψεις.Ας εξετάσουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ Αν δει κανείς τον Β’Π.Π ευρωπαιοκεντρικά,η έναρξή του συμπίπτει με την επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία (01/09/1939),όμως στην νοτιοανατολική Ασία η πολεμική ανάφλεξη έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.Η εμφάνιση της Ιαπωνίας στη παγκόσμια σκηνή σηματοδοτείται από τον ρωσοϊαπωνικό πόλεμο και τη συντριβή του ναυτικού της τσαρικής Ρωσίας στα στενά της Tsushima (μεταξύ κορεατικής χερσονήσου και Ιαπωνίας) το 1905,με αφορμή την κατάληψη από τη Ρωσία του λιμανιού της Μαντζουρίας Πορτ Άρθουρ,το οποίο σε σχέση με το Βλαδιβοστόκ το οποίο χρησιμοποιούσε ο ρωσικός στόλος,δεν πάγωνε το χειμώνα.Το 1910 η Ιαπωνία καταλαμβάνει την Κορέα (η κατοχή κράτησε μέχρι το 1945),επιτίθεται στην Κίνα αποσπώντας της την Μαντζουρία όπου ιδρύει ένα κράτος-μαριονέττα με το όνομα (επί το ιαπωνικότερον) Μαντσουκουό εδραιώνοντας την παρουσία της στην ανατολική Ασία,ενώ ήδη από το 1918 κατέχει τις πρώην γερμανικές αποικίες στον Ειρηνικό (Νησιά Μάρσαλ,Καρολίνες,Μαριάνες,Νησιά Παλάου,κ.α),οι οποίες της αποδόθηκαν μετά τη λήξη του Α’Π.Π,αφού βρέθηκε στο στρατόπεδο των νικητών.Το 1937 επαναλαμβάνει την επίθεσή της στην Κίνα,καταλαμβάνει τη πόλη του Nanjing και τα όσα φρικώδη διαπράττει εκεί ο ιαπωνικός στρατός εναντίον του αμάχου πληθυσμού (χιλιάδες βιασμοί,βασανισμοί,διαμελισμοί και εκτελέσεις με τους πιό απάνθρωπους τρόπους που ξεπέρασαν συνολικά τις 200.000),κάνουν το γύρο του κόσμου.Αλλά η Ιαπωνία δε σταμάτησε μόνο στη Κίνα.Το 1940,επωφελούμενη από τη πτώση της Γαλλίας εισβάλλει στην Ινδοκίνα (γαλλική αποικία ) και θέτει υπό τον έλεγχό της το μεγαλύτερο μέρος της.Τα γεγονότα αυτά ”χτυπούν το καμπανάκι” στην πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ που είναι η μόνη δύναμη η οποία μπορεί να σταματήσει την ιαπωνική επέκταση,μιά και ολόκληρη η νοτιοανατολική Ασία είναι σχεδόν ανυπεράσπιστη,αφού οι ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις (Γαλλία,Ολλανδία) έχουν κατακτηθεί από τους Γερμανούς και έτσι Ινδοκίνα και Ινδονησία αντίστοιχα είναι στο έλεος των αυτοκρατορικών δυνάμεων.Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία έχουν στείλει τις καλύτερες μεραρχίες τους στο βορειοαφρικανικό μέτωπο,ενώ και οι ίδιες οι ΗΠΑ που κατέχουν τις Φιλιππίνες δεν νοιώθουν πιά και πολύ σίγουρες εκεί.Έτσι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Franklin Delano Roosevelt παίρνει ορισμένες αποφάσεις με σκοπό να ”κόψει τη φόρα”του ιαπωνικού γενικού επιτελείου.Πρώτα δίνει εντολή στο στόλο του Ειρηνικού να εγκαταλείψει τ΄αγκυροβόλιά του στην ακτή της Καλιφόρνιας και να μεταφερθεί στη Χαβάη.Έπειτα διακόπτει τη τροφοδοσία σε πετρέλαιο και σιδηρομετάλλευμα προς τη χώρα του ”Ανατέλλοντος Ηλίου”,ενώ δεσμεύει όλες τις ιαπωνικές καταθέσεις επί αμερικανικού εδάφους,με την υπόσχεση ότι αν η Ιαπωνία αποσυρόταν από τα εδάφη που πρόσφατα κατέλαβε οι κυρώσεις αυτές θα έπαυαν.Η πρώτη κίνηση ήταν μία ξεκάθαρη προειδοποίηση,όμως η δεύτερη απόφαση ισοδυναμούσε με θανάσιμη απειλή γιά τις φιλοδοξίες και τον επεκτατισμό της Ιαπωνίας,καθώς η χώρα εκτός από το ότι είχε μία εύθραυστη οικονομία,στερείτο των βασικών πρώτων υλών γιά έναν μακροχρόνιο πόλεμο και μάλιστα μ’ έναν πιθανό αντίπαλο όπως οι ΗΠΑ.Η Ιαπωνία αντέδρασε ζητώντας άμεσες διαπραγματεύσεις,στέλνοντας στην Ουάσιγκτον δύο έμπειρους διπλωμάτες καριέρας,τους Nomura και Kurusu οι οποίοι συνέχιζαν τις ατέρμονες συζητήσεις μέχρι και την 6η Δεκεμβρίου,μία μέρα πρίν την επίθεση,μιά και δεν προηγήθηκε κήρυξη πολέμου από την Ιαπωνία προς τις ΗΠΑ,γεγονός που οι Ιάπωνες είχαν κάνει και στό παρελθόν (ρωσοϊαπωνικός πόλεμος,1905).
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Την επόμενη κι’ όλας ημέρα,Χίτλερ και Μουσσολίνι κηρύσσουν τον πόλεμο εναντίον των ΗΠΑ,ενώ ο πρόεδρος Ρούζβελτ και με την έγκριση του κογκρέσου (σχεδόν με παμψηφία) ανταποκρίνεται στην πρόκληση κατά των τριών βασικών δυνάμεων του Άξονα.Χαρακτηριστική είναι η δήλωση που έκανε ο Τσόρτσιλ την επομένη της επίθεσης ”…τώρα πιά ήξερα ότι παρά τις δυσκολίες θα κερδίσουμε τούτο τον τιτάνιο αγώνα…”.Πράγματι οι Αμερικανοί παρά το γεγονός ότι ήταν ουσιαστικά απροετοίμαστοι γιά πόλεμο και σε όλο το 1942 υπολείπονταν σημαντικά των Ιαπώνων σε πλοία,αεροπλάνα και επιστρατευμένους,αντέστρεψαν την κατάσταση και με το μεγάλο ειδικό τους βάρος έγειραν την πλάστιγγα οριστικά υπέρ των συμμάχων.
ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ-ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΑ ΟΣΑ ΣΥΝΕΒΗΣΑΝ Όπως ανέφερα και πιό πάνω,γεγονότα τέτοιας σημασίας έχουν πάντα διπλή ανάγνωση.Αυτόματα λοιπόν γεννιέται το ερώτημα τι ήταν τελικά το Πέρλ Χάρμπορ γιά τους δύο αντιμαχόμενους αλλά και γιά τον κόσμο.Μιά θριαμβευτική νίκη της Ιαπωνίας η ο προάγγελος της τελικής της συντριβής;Γιά τις ΗΠΑ ήταν μία ντροπιαστική ήττα η το οδυνηρό ξεκίνημα γιά την κατάκτηση της παγκόσμιας κυριαρχίας;Με όλο το σεβασμό σε όσες και όσους διαβάζουν αυτό το κείμενο ισχυρίζομαι ότι ήταν και τα τέσσερα μαζί και όχι μόνον αυτά.Ήταν επίσης ένα ηχηρό χαστούκι σε μιά αυτάρεσκη κοινωνία λωτοφάγων απομονωτιστών,όπως ήταν η αμερικανική κοινωνία του 1941,αλλά θα τολμήσω να πω,και μία αλλόκοτη χωρίς βαθύτερη στρατηγική σκέψη απόφαση που πάρθηκε από την ιαπωνική ηγεσία,η οποία,από τη στιγμή που τελικά αποφασίστηκε,θεωρώ πως ήταν και πολύ άσχημα σχεδιασμένη (τους λόγους τους παραθέτω στη συνέχεια).Τι δίλημμα αντιμετώπιζε η Ιαπωνία μετά τις αποφάσεις που πήρε η αμερικανική ηγεσία το 1940 εναντίον τους;Η λύση της απεμπόλησης των εδαφικών κερδών και η συνθηκολόγηση ήταν εκτός κάδρου,μιά και η ιαπωνική αντίληψη περί τιμής,καθήκοντος και θυσίας γιά τον αυτοκράτορα και τη πατρίδα απέκλειαν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.Η πρώτη λύση ήταν να επιτεθούν στην ΕΣΣΔ συνεπικουρώντας τη χιτλερική Γερμανία.Αν το έκαναν αυτό τότε πιθανότατα η Σοβιετική Ένωση να κινδύνευε με κατάρρευση διότι ο Στάλιν,αντιμετωπίζοντας τον άμεσο κίνδυνο να πέσει η Μόσχα στα χέρια των Γερμανών,είχε μεταφέρει τις καλύτερες σιβηριανές μεραρχίες στά δυτικά γιά την υπεράσπισή της,απογυμνώνοντας το μέτωπο της Μαντζουρίας και αφήνοντας τα νοτιοανατολικά του σύνορα εκτεθειμένα στον αυτοκρατορικό στρατό.Εδώ όμως φαίνεται ότι το άριστο κατασκοπευτικό δίκτυο των Σοβιετικών στο Τόκιο,με επικεφαλής τον Ρίχαρντ Ζόργκε,είχε άμεση γνώση των αποφάσεων του αυτοκρατορικού επιτελείου περί της επίθεσης στο Πέρλ Χάρμπορ,άρα αυτόματα αποκλειόταν η περίπτωση επίθεσης εναντίον της ΕΣΣΔ.Βέβαια μιά τέτοια στρατηγική υπηρετούσε σε μεγάλο βαθμό τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις του Χίτλερ αλλά η Ιαπωνία ήταν πολύ αμφίβολο αν θα μπορούσε να κρατήσει οποιαδήποτε κέρδη από τον πόλεμο αν κατέρρεε η Γερμανία,όπως και έγινε,ενώ με μία συνθηκολόγηση της ΕΣΣΔ,οι δύο χώρες θα έλεγχαν μιά τεράστια περιοχή του πλανήτη με τη παγκόσμια τάξη ν’ αλλάζει δραματικά.Και εδώ επισημαίνω την απουσία οποιασδήποτε συνεργασίας η κοινού στρατηγικού στόχου των δυνάμεων του Άξονα.Ο καθείς διεξήγαγε τον δικό του πόλεμο επιζητώντας γιά τον εαυτό του το καλύτερο δυνατό (π.χ η Ιταλία επιτίθεται στην Ελλάδα χωρίς να το γνωρίζει ο Χίτλερ,η Γερμανία επιτίθεται στην ΕΣΣΔ χωρίς να το γνωρίζουν Ιταλία κα Ιαπωνία κα το ίδιο έγινε με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ).Απεναντίας οι σύμμαχοι είχαν κοινή στρατηγική,η οποία καταστρώθηκε στον κόλπο Αρζέντια,στη Καζαμπλάνκα και τη Τεχεράνη και στηρίχτηκε επίσης στη ψήφιση από το αμερικανικό κογκρέσο του νόμου περί ”εκμισθώσεως και δανείων”,μέσω του οποίου η ροή των εφοδίων από τις ΗΠΑ προς το Ηνωμένο Βασίλειο και ΕΣΣΔ βοήθησε και τις δύο χώρες ν’ αντιμετωπίσουν με ευνοϊκότερους όρους τη θανάσιμη απειλή,με τελικό στόχο τη συντριβή Γερμανίας και Ιαπωνίας (η Ιταλία θεωρείτο και ήταν πολύ λιγότερο υπολογίσιμη,ενώ το 1943 μετά την απόβαση στο έδαφός της,άλλαξε στρατόπεδο).Η δεύτερη λύση η οποία τελικά προκρίθηκε (επίθεση εναντίον Αυστραλίας,Ν.Ζηλανδίας και βρετανικών,γαλλικών και ολλανδικών αποικιών της νοτιοανατολικής Ασίας) περιέλαβε τελικά και την επίθεση εναντίον των ΗΠΑ και των αποικιών της στη περιοχή (Φιλιππίνες).Αν τελικά η Ιαπωνία δεν είχε επιτεθεί στις ΗΠΑ και είχε σαρώσει όλους τους υπόλοιπους,θα είχαν κινηθεί οι Αμερικανοί με την αποφασιστικότητα που κινήθηκαν;Οι απομονωτιστές στο κογκρέσο πρίν την επίθεση είχαν την πλειοψηφία και δεν ήταν βέβαιο ότι θα ψήφιζαν διαφορετικά γιά να σωθούν οι αποικίες των Ευρωπαίων η ακόμα και η Βρετανική αυτοκρατορία,μιά και τα αμερικανικά συμφέροντα περιελάμβαναν,μεταξύ των άλλων,και το γκρέμισμα της αποικιοκρατίας και συνεπούμενα την κατάργηση κάθε εμποδίου γιά την επέκταση του αμερικανικού ιμπέριουμ παγκόσμια.Τώρα από τη στιγμή που οι Ιάπωνες πήραν απόφαση να χτυπήσουν,διέπραξαν ορισμένα ασυγχώρητα λάθη,τα οποία μετέτρεψαν τον θρίαμβο του Περλ Χάρμπορ στην αρχή του τέλους τους.Ξεκινάμε πρώτα από την ίδια την αεροπορική επιδρομή.Βασικός τους στόχος ήταν τα θωρηκτά και το γεγονός ότι τ’ αεροπλανοφόρα έλειπαν (οι κατάσκοποί τους στα νησιά της Χαβάης τους είχαν ειδοποιήσει γι’ αυτό),ουδόλως τους επηρέασε.Οι ανώτατοι αξιωματικοί του αυτοκρατορικού ναυτικού,όπως άλλωστε και οι αμερικανοί συνάδελφοί τους,ήταν οπαδοί των ”μεγάλων κανονιών”,ήταν πολεμιστές μεγαλωμένοι με το όραμα της Γιουτλάνδης.Όμως οι εξελίξεις είχαν ξεπεράσει πιά αυτά τα θαλάσσια τέρατα και η συνέχεια του ναυτικού πολέμου στον Ειρηνικό απέδειξε ότι ακόμα και το ισχυρότερο θωρηκτό ήταν ανίσχυρο μπροστά σε μία επίθεση αεροπλάνων που μπορούσαν ν’ απονηώνονται από μιά αυτοκινούμενη και ταχύτατη ”σανίδα”,όπως το αεροπλανοφόρο.Οι Αμερικανοί,μετά τη καταστροφή των θωρηκτών τους (σημειωτέον ότι όλα τα τσακισμένα θωρηκτά μετά την επίθεση ανελκύστηκαν,επισκευάστηκαν και πολέμησαν μετά το 1942 πλην του USS Arizona,το οποίο βρίσκεται βυθισμένο στον υγρό του τάφο μέσα στο λιμάνι του Περλ Χάρμπορ και έχει μεταβληθεί σε μουσείο),έμαθαν να πολεμούν χωρίς αυτά και έξι μήνες αργότερα το απέδειξαν στο Μίντγουέι,βυθίζοντας τα τέσσερα πρώτα ιαπωνικά αεροπλανοφόρα που πήραν μέρος στην επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.Τέλος,τα ιαπωνικά αεροπλάνα αγνόησαν παντελώς τις τεράστιες δεξαμενές καυσίμων του στόλου του Ειρηνικού οι οποίες μάλιστα ήταν υπέργειες (!!),καθώς και τη βάση υποβρυχίων (αυτά ήταν που στραγγάλισαν την Ιαπωνία μέχρι λιμοκτονίας του πληθυσμού της).Αν είχαν βομβαρδίσει τις δεξαμενές θα ήταν πολύ αμφίβολο αν θα μπορούσε ο αμερικανικός στόλος να διεξαγάγει οποιαδήποτε επιχείρηση της προκοπής γιά πολλούς μήνες.Και τέλος,το χειρότερο απ’ όλα·με την αιφνιδιαστική τους επίθεση και μάλιστα χωρίς την κήρυξη πολέμου,ένωσαν εναντίον τους όλους τους Αμερικανούς σαν μιά γροθιά,με κατάληξη τέσσερα χρόνια αργότερα την ολοκληρωτική τους συντριβή μέχρι και τον τελικό πυρηνικό τρόμο.
ΥΠΟΓΡΑΦΗ:ESR